Cảm nhận hàn ôn của Tú Xương gửi gắm trong bài thơ Thương vợ
Tú Xương có phổ biến bài thơ, bài phú nhắc về vợ. Bà Tú vốn là "con gái nhà dòng, lấy chồng kẻ chợ”, 1 người con dâu chuyên nghiệp làm cho ăn buôn bán, hiền từ được bà con xa sắp mến trọng:
"Đầu sông bến bãi, đua tài buôn chín bán mười
Trong họ ngoài làng, hậu đậu lẽ chào dơi kể thợ".
Nhờ vậy mà ông Tú mới được sống cuộc đời phong lưu: "Tiền bạc phó cho con mụ kiếm - Ngựa xe chẳng thấy khi nào ngơi".
"Thương vợ" là bài thơ cảm động nhất trong những bài thơ trữ tình của Tú Xương. Nó là bài thơ tâm sự, song song cũng là bài thơ thế sự. Bài thơ đựng chan tình thương yêu nồng hậu của ông Tú đối với người vợ hiền thảo của mình.
Sáu câu thơ đầu nói lên hình ảnh của bà Tú trong gia đình và không tính cuộc đời: hình ảnh chân thực về 1 người vợ tần tảo, một người mẹ đôn hậu, giàu đức hi sinh.
Hai câu thơ trong phần đề giới thiệu bà Tú là 1 người vợ vô cùng đảm đang, chịu thương chịu khó. Nếu như bà vợ của Nguyễn Khuyến là một phụ nữ "hay lam hay làm, thắt lưng bó que, xắn váy quai cồng, chân nam đá chân chiêu, vì tớ đỡ đần trong mọi việc" (câu đối của Nguyễn Khuyến) thì bà Tú là 1 người đàn bà:
"Quanh năm kinh doanh ở mom sông
Nuôi đủ năm con mang một chồng".
“Quanh năm buôn bán" là cảnh làm ăn đầu tắt mặt tối, từ ngày này qua ngày khác, từ tháng này qua tháng khác... ko được một ngày nghỉ ngơi. Bà Tú "Buôn bán ở mom sông”, nơi dòng mảnh đất nhô ra, ba bề bao bọc sông nước; nơi khiến cho ăn là mẫu thế đất chênh vênh. Hai chữ ''mom sông" gợi tả một cuộc đời nhiều mưa nắng, 1 cảnh đời cơ cực, phải vật lộn kiếm sống, mới "Nuôi đủ năm con với một chồng". Một gánh nặng gia đình đè nặng lên đôi vai người mẹ, người vợ. Thông thường, người ta chỉ đếm mớ rau, con cá, đếm tiền bạc,... chứ ai "đếm" con, "đếm" chồng (!). Câu thơ tự trào ẩn đựng nỗi niềm chua chát về 1 gia đình gặp phổ biến khó khăn: đông con, người chồng đang cần "ăn lương vợ". Có thể nói, hai câu đầu, Tú Xương ghi lại một bí quyết trung thực người vợ tần tảo, đảm trách của mình.
Phần thực tô đậm thêm chân dung bà Tú, mỗi sáng mỗi tối đi đi về về "lặn lội" làm ăn như "thân cò" nơi "quãng vắng". Ngôn ngữ thơ nâng cao cấp tô đậm thêm nỗi cực nhọc của người vợ. Câu chữ như những nét vẽ, gam màu nối tiếp nhau, bổ trợ và gia tăng: đã "lặn lội" lại "thân cò", rồi còn "khi quãng vắng". Nỗi cực nhọc kiếm sống ở "mom sông" tưởng như ko thể nào nói hết được! Hình ảnh "con cò", “cái cò” trong ca dao cổ: ''Con cò lặn lội bờ sông...", "Con cò đi đón cơn mưa...", "Cái cò, cái vạc, mẫu nông..." được tái hiện trong thơ Tú Xương qua hình, ảnh "thân cò" lầm lũi, đã đem đến cho người đọc bao can hệ cảm động về bà Tú, cũng như thân phận vất vả, cực khổ,... của người nữ giới Việt Nam trong xã hội cũ:
"Lặn lội thân cò khi quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông".
"Eo sèo" là từ láy tượng thanh chỉ sự rầy rà bằng lời đòi, gọi liên tiếp dai dẳng; gợi tả cảnh tranh tậu tranh bán, cảnh cãi vã nơi "mặt nước" lúc "đò đông”. Một cuộc đời "lặn lội", 1 cảnh sống khiến cho ăn "eo sèo". Nghệ thuật đối đặc nhan sắc đã làm nổi bật cảnh kiếm ăn đa dạng cơ cực. Bát cơm, manh áo mà bà Tú kiếm được "Nuôi đủ năm con với 1 chồng" buộc phải "lặn lội" trong mưa nắng, cần giành giật "eo sèo", nên trả giá bao mồ hôi, nước mắt giữa thời buổi khó khăn!
Tiếp theo là hai câu luận, Tú Xương ứng dụng vô cùng sáng tạo hai thành ngữ: ''một duyên hai nợ" và "năm nắng mười mưa", đối xứng nhau hài hòa, màu nhan sắc dân gian mặn mà trong cảm nhận và tiếng nói biểu đạt:
"Một duyên hai nợ, âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công".
"Duyên'' là duyên số, duyên phận, "nợ" là cái "nợ" đời mà bà Tú buộc phải cam phận, chịu đựng. "Nắng", "mưa" biểu tượng cho đa số vất vả, khổ cực. Các số từ trong câu thơ tăng dần lên: "một... hai... năm... mười..." khiến cho nổi rõ đức hi sinh âm thầm của bà Tú, một người phụ nữ chịu thương chịu khó vì sự sung túc hạnh phúc của chồng con và gia đình. "Âu đành phận"... "dám quản công"... giọng thơ rộng rãi xót xa thương cảm.
Tóm lại, sáu câu thơ đầu, bằng tấm lòng hàm ơn và cảm phục, Tú Xương đã phác hoạ 1 vài nét cực kỳ chân thực và cảm động về hình ảnh bà Tú, người vợ hiền thảo của mình có bao đức tính đáng quý: đảm đang, tần tảo, chịu thương, chịu khó, thầm lặng hi sinh cho hạnh phúc gia đình. Tú Xương miêu tả bút pháp điêu luyện trong sử dụng ngôn ngữ và sáng tạo hình ảnh. Các từ láy, những số từ, phép đối, đảo ngữ, dùng sáng tạo thành ngữ và hình ảnh "thân cò"... đã tạo buộc phải ấn tượng và sức hấp dẫn của văn chương.
Hai câu kết, Tú Xương sử dụng từ ngữ thông tục, lấy tiếng chửi nơi "mom sông", khi "buổi đò đông" đưa vào thơ vô cùng tự nhiên, bình dị. Ông tự trách mình:
"Cha mẹ nghề đời ăn ở bạc,
Có chồng lãnh đạm cũng như không!"
Trách mình "ăn lương vợ" mà "ăn ở bạc". Vai trò người chồng, người cha chẳng giúp ích được gì, vô tích sự, thậm chí còn "hờ hững" sở hữu vợ con. Lời tự trách sao mà đau xót thế!
Ta đã biết, Tú Xương với văn tài, nhưng công danh dở dang, thi cử lận đận. Sống giữa một xã hội "dở Tây dở ta" chữ nho mạt vận, lúc mà "Ông nghè, ông cống cũng nằm co” cho nên nhà thơ tự trách mình, đồng thời cũng là trách đời đen bạc. Ông ko xu thời để vinh thân phì gia "tối rượu sâm banh, sáng sữa bò".
Hai câu kết là cả một nỗi niềm tâm sự và sự thế đầy buồn thương, là tiếng nhắc của một trí thức giàu nhân cách, nặng tình đời, thượng vợ con mà gia cảnh nghèo. Tú Xương thương vợ cũng chính là hải quan mình vậy. Đó là nỗi đau thất thế của nhà thơ khi cảnh đời thay đổi!
Bài thơ "Thương vợ" được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Ngôn ngữ thơ bình dị như tiếng kể đời thường nơi "mom sông" của các người kinh doanh nhỏ, bí quyết đây sắp một thế kỉ. Các chi tiết nghệ thuật tậu lọc vừa cá thể (bà Tú có "năm con, 1 chồng") vừa nói chung sâu dung nhan (người cu li nữ ngày xưa). Hình tượng thơ hàm súc, gợi cảm: thương vợ, thương mình, buồn về gia cảnh thêm nỗi đau đời. "Thương vợ" là bài thơ trữ tình đặc dung nhan của Tú Xương đề cập về người vợ, người phụ nữ ngày xưa mang bao tình cảm trân trọng thấp đẹp. Hình ảnh bà Tú được kể tới trong bài thơ cực kỳ gần gũi mang người mẹ, người chị trong mỗi gia đình Việt Nam.
Tú Xương là thi sĩ trào lộng xuất sắc trong nền văn chương Việt Nam. Tên tuổi ông sống mãi có non Côi, sông Vị. Sinh bất phùng thời giữa chiếc xã hội dở Tây dở ta, khi mà Hán học đã mạt vận, Tú Xương vẫn giữ được nhân bí quyết kẻ sĩ, vẫn sống "sang trọng" như ai, bởi lẽ nhà thơ với người vợ hiền thảo đảm đang. Tú Xương không bảng vàng bia đá, nhưng ông đã khắc tên tuổi bà Tú vào bia đá bảng vàng:
"Một ngọn đèn xanh, mấy quyển vàng,
Bốn con khiến cho lính, bố làm cho quan.
(...) Hỏi ra quan đó ăn lương vợ
Đem chuyện trăm năm – giở lại bàn".
(Quan tại gia)
Tú Xương đã sở hữu bài ''Văn tế sống vợ", lại mang thêm bài "Thương vợ", đó là các áng văn thơ vừa tài hoa vừa nghĩa tình. Ca dao đã nhắc về người vợ tào khang "tay bưng chén muối đĩa gừng", Tú Xương mang bao giờ quên được công ơn của bà Tú "Nuôi đủ năm con mang một chồng”.
Á Nam Trần Tuấn Khải (1894 - 1983) thi sĩ cộng thời với Tú Xương đã có bài thơ "Viếng bà Tú Xương" viết năm 1931:
"Hơn sáu mươi năm đất Vị Hoàng,
Mẹ hiền, vợ đức đã treo gương.
Nếm chung trời Việt trăm cay đắng,
Vững sở hữu con Côi một mối giường.
Bia mồm đã bắt buộc trang khổn phạm,
Nếp nhà ko thẹn dấu văn chương.
Tấm thân tuy thác, danh nào thác,
Hồn cũng thơm lây dưới suối vàng”.
Bài thơ của Á Nam giúp ta hiểu hơn Tú Xương và bà Tú, và chúng ta mới thấy hết cái hay, dòng đẹp của tấm lòng Tú Xương được kể đến trong bài "Thương vợ".
3. Cảm nhận nỗi lòng của Tú Xương trong bài Thương Vợ
“Thương vợ” – một trong những bài thơ chất đựng nồng cháy bao cảm xúc của một người chồng dành cho vợ mình giữa cuộc đời bao vất vả, lo toan. Người chồng đấy không cần ai khác mà chính là tác giả của bài thơ: Trần Tế Xương. Ông đã dành cho vợ mình các tình cảm cực kỳ tâm thành qua lời thơ giản dị mà sâu sắc.
Trần Tế Xương là 1 trong những nhà thơ trẻ mang các tác phẩm đã trở nên bất tử. Sáng tác của ông gồm hai mảng: trào phúng và trữ tình, đều bắt nguồn từ nhiệt huyết của nhà thơ với dân, sở hữu nước, mang đời.
Thơ xưa viết về người vợ đã ít, mà viết về người vợ khi đang còn sống lại càng hi hữu hoi hơn. Thơ Trần Tế Xương lại khác. Trong sáng tác của ông, sở hữu hẳn một đề tài về bà Tú gồm cả thơ, văn tế, câu đối. Bà Tú từng chịu nhiều nặng nhọc gieo neo trong cuộc đời, nhưng bà lại có niềm hạnh phúc là ngay lúc còn sống đã được đi vào thơ ông Tú mang toàn bộ niềm thương yêu, trân trọng của chồng. “Thương vợ” là một trong các bài thơ hay và cảm động nhất của Tú Xương viết về bà Tú.
Trong các câu thơ đầu, ông biểu lộ vô cùng chân thực về cuộc sống và gánh vác vất vả của vợ mình:
“Quanh năm marketing ở mom sông,
...
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.”
Nghề của bà là buôn bán, quành năm tháng ngày lặn lội ở “mom sông” – nơi sở hữu đa dạng nguy hiểm rình rập. Ông Tú hôm sớm bận bịu với đèn sách, có thơ ca, thế mà vẫn để tâm tới công tác của vợ mình, khác hẳn có các người đàn ông khác trong chế độ nam quyền cùng thời. Ông là người có tri thức, lại thấu hiểu sự đời. Vì thế, ông hiểu hơn ai hết những nỗi vất lo toàn mà vợ mình đang gánh.
Ông đã dành cho vợ những lời thơ vô cùng giản dị sở hữu hình ảnh và từ ngữ chân thành, giàu cảm xúc. Ông hiểu rằng, vợ mình khó nhọc như vậy là vì cần “Nuôi đủ năm con mang một chồng”. Đủ là đủ ăn đủ mặc, đủ ấm, đủ không thiếu vật dụng gì. Ông tự đặt mình tương thích có “năm con” để khắc họa thêm trọng trách lớn lao mà bà Tú đang đảm đương. Không nên ông hạ mình trước vợ, càng ko nên ông rẻ hèn, kém cỏi mà vì chiếc nghiệp văn học của ông khi bấy giờ ko cần là thời cường thịnh bắt buộc không thể dựa vào đấy mà lo toan cuộc mưu sinh cơm áo gạo tiền được. Trong lời thơ của ông còn thầm sở hữu sự biết ơn, trân trọng sâu dung nhan đến người vợ đảm đang, tảo tần, giàu hi sinh. Bởi thế, ông mới hiểu những ngày bà “lặn lội”, “eo sèo” trong cuộc bán buôn, bon chen đầy vất vả, ganh đua.
Có người đặt ra câu hỏi, tại sao ông hiểu vợ mình nặng nhọc như vậy mà lại ko đứng lên làm cho giúp bà? Những vần thơ của ông với với lại cơm áo gạo tiền cho bảo sanh vất vả? Ông hiểu biết, ông với kiến thức sao lại để vợ mình cần nặng nhọc vậy? Câu hỏi oái oăm thật khó trả lời. Bởi trong thời thế ấy, ông ko thể bỏ cây bút mà lao vào làm cho lụng tay chân cùng bà được. Mình bà cáng đáng cả năm con đã là 1 gánh nặng lắm rồi, lại thêm cả một ông chồng. Liệu rằng người phụ nữ đó mang gục ngã, mang kêu than?
“Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công
Cha mẹ thói đời ăn ở bạc
Có chồng lãnh đạm cũng như không.”
Một lần nữa, Tế Xương dành cho vợ mình các lời thơ cực kỳ đáng trân trọng, nâng niu. Ông cảm mến và cảm thông có nỗi niềm nặng nhọc của vợ, ông thấu hiểu sự cam chịu của bà. Càng hàm ân vợ bao nhiêu, ông lại càng oán than bản thân mình bấy nhiêu. Ông tự chửi mình “Có chồng thờ ơ cũng như không”. Ông ko khiến cho được gì giúp bà bên cạnh tình thương yêu và lòng cảm thương sâu sắc. Có lẽ đối mang bà Tú như vậy cũng đã là đủ lắm rồi. Bởi thân phận người đàn bà xưa ai cũng khổ, cũng chìm nổi long đong, nhưng chẳng mấy ai được chồng thương và thấu hiểu như bà. Chỉ là do thời thế nên ông ko giúp được gì cho vợ.
Bên cạnh những tình cảm tình thực dành cho bà Tú, Tế Xương cũng thầm phân bua niềm đồng cảm, xót xa với các thân phận đồng cảnh với bà. Bởi thế, ông ví vợ mình với “thân cò” – 1 hình ảnh quen thuộc trong ca dao Việt Nam lúc nhắc về số phận khó nhọc của người nông dân. Dù họ sở hữu nên “lặn lội”, nên “eo sèo” hay dù thế nào đi chăng nữa, những “thân cò” vẫn sớm hôm mài miệt kiếm sống.
Vậy, vì mục tiêu gì mà họ lại cam chịu như vậy? Không bắt buộc vì bị ép buộc, mà vì tình yêu thương to lao và cao cả họ dành cho gia đình. Sự hi sinh đấy thật đáng trân trọng và đáng quý biết bao. Nhưng ko nên ai cũng với nỗi lòng thấu hiểu như nhà thơ Tế Xương. Sống trong xã hội nam quyền nhưng ông không tự cho mình được quyền thong dong, được hưởng thụ vô tư mọi thiết bị và được trà đạp lên người phụ nữ. Ở xã hội ấy, với những người vợ bị coi là nô lệ, là người ở, nhưng Tế Xương thì không. Bà Tú đã đi vào thơ ông với ý tức là một người vợ đích thực, 1 người vợ đảm đang, giàu đức hi sinh. Ông thương vợ và ngược lại cũng trách mình khiến cho chồng mà “hờ hững cũng như không”.
Đúng như cái tên mà tác fake đã đặt cho bài thơ “Thương vợ”, Tế Xương đã dành những tình cảm thật tâm nhất dành cho vợ. Không giúp được vợ nhưng ông mong sao những tình cảm của mình sẽ khiến bà vơi đi mệt mỏi sau bao ngày lặn lội khó nhọc mưu sinh.
4. Tâm sự của Tú Xương qua bài thơ “Thương vợ”
Thơ văn Việt Nam xưa và nay sở hữu những bài thơ thương vợ, khóc vợ cực kỳ cảm động. Người ta còn ca ngợi 1 bài thơ của Tự Đức khóc 1 bà phi với câu:
Đập đổ vỡ gương ra sắm thấy bóng
Xếp tàn y lại để dành hơi.
Nỗi nhớ nhung đau đớn, dữ dội ấy còn được Bùi Hữu Nghĩa, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Khuyến biểu lộ cảm động trong bài văn tế, câu đối khóc vợ sau này. Cảm phục, xót thương, tự hào... trước tấm lòng, đức hi sinh của vợ bằng giọng văn vừa mang chút tính nghịch, vừa siêu cảm động; giữa sự hài hòa giữa trào phúng và trữ tình Tú Xương đã làm “giàu” thêm đề tài viết về bà Tú và kịp góp vào nền văn học Trung đại Việt Nam một bài thơ về tình bi cảm vợ hay và sâu sắc.
Thương vợ là 1 bài thơ vừa cảm động, vừa dí dỏm của Tú Xương. Chỉ hai câu đầu của bài thơ đã nêu bật lên được vai trò cột trụ gia đình của bà:
Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Ông Tú tỏ lòng thương vợ khởi đầu bằng sự tính công. Đúng hơn là sự biết ơn sâu dung nhan công lao của bà Tú. Có thời gian cụ thể: “quanh năm”; ko gian cụ thể: “mom sông” càng khiến cho vượt trội lên sự lam lũ, vất vả quần quật của bà Tú. Nơi marketing để kiếm miếng cơm manh áo của bà Tú là “mom sông”- là 1 chỗ đất nơi ra ở bờ sông, nơi ít người qua lại, sóng nước khấp khểnh gợi sự cheo leo, chênh vênh, phổ biến bất trắc. Thế nhưng “quanh năm” tức thị ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác như 1 vòng tuần hoàn khép kín, dù ngày nắng hay mưa,ốm đau hay khoẻ mạnh bà Tú lại quẩy quang gánh ra nơi “mom sông” đó để buôn bán. Cách nhắc như là sự xô bồ, phóng đại của chuyện văn chương, trong nếu này chính là sự phân trần lòng biết ơn đối có bà Tú về mặt thời gian khó dộng. Và điều cảm động, đáng để khâm phục bà Tú là nhịp độ làm cho việc ko giới hạn nghỉ tại 1 nơi khiến ăn, kinh doanh khó khăn nhưng ko bắt buộc chỉ để nuôi thân mà “Nuôi đủ năm con với một chồng’. Đâu còn thấy hình ảnh:
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
Mà ngược lại ấy là cái chồng: “Tiền bạc phó cho con mụ kiếm”, loại chồng “Thưng đấu nhờ lưng 1 mẹ mày”. Người chồng là trụ cột của gia đình, gánh vác việc khó nhọc để cưu sở hữu cuộc sống cho vợ con thế mà ở đây, trong câu thơ này ông Tú cảm thấy mình như 1 người “thừa”, 1 kẻ vô bổ và như một “thứ con” đặc trưng để you can try here bà Tú nên nuôi riêng. Chế độ xã hội cũ đã sản sinh ra cái ông chồng đoảng, cái ông chồng “dài lưng tốn vải, ăn no lại nằm” như ông Tú ko ít. Toát lên qua hai câu thơ là 1 niềm cảm thương của ông Tú dành cho vợ trước đức hi sinh, tần tảo của bà; song song là một lời tự trách mình vì thân khiến chồng mà để vợ gánh vác việc gia đình đồng thời còn phải chăng thoáng niềm kiêu hãnh về vợ của mình khi làm lụng nặng nhọc để “Nuôi đủ năm con có một chồng”. Mặc dù, đó là 1 ông chồng ko phải nhưng bằng lối văn dí dỏm, tình cảm chân thành, nhận ra được sự khó nhọc của vợ, tỏ ra biết nhận lỗi, biết bồi hoàn lại bằng cái tình, bằng tấm lòng phải người đọc không hề trách mà trái lại sở hữu chút cảm thông đối với “ông chồng’ này.
Tình thương vợ được diễn tả trọn ven trong hai câu thơ 3, 4:
Lặn lội thân cò lúc quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Hai câu thơ gợi lên cảnh làm cho ăn vất vả, tội nghiệp của bà Tú. Chẳng hay, ông Tú đã đón nhận câu ca dao “Con cò lặn lội bờ sông/ Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non”, từ bào giờ? Qua tiếng ru con cua một bà má láng giềng hay chính trong lời ru của bà cụ Nhuận đã đi vào tâm thức của tế Xương? Chắc chắn từ “con cò lặn lội bờ sông”, hình ảnh những bà vợ Việt Nam ngàn xưa trong xã hội cũ, xuôi ngược tần tảo, gian truân cực nhọc để nuôi chồng con cũng từ lâu đã đi vào hồn thơ giàu rung động của Tú Xương có bao nhiêu xót xa, thương cảm. Để giờ đây, trong khi nghĩ đến bà Tú thì con cò ấy bỗng vụt dậy vỗ cánh bay vèo thi hứng Thương vợ của Tú Xương. Phép đảo ngữ “lặn lội thân cò” càng khắc hoạ rõ nét nỗi khổ cực, đức hi sin, sự chịu đựng của bà Tú. Hai từ “lặn lội” chen lên đứng đầu câu. Cảnh lặn lội lại càng “lặn lội”. Ca dao nói “con cò”, Tú Xương nói “thân cò”. Ý thơ cổ như xoáy sâu vào sự cực khổ. “Thân cò” gợi thân phận lẻ loi, yếu ớt, cô đơn và nó lại càng cô quạng, lạc lõng hơ lúc đi cộng với từ “eo sèo”- một sự mặc cả, nhỏ nhoi, cô đơn, tội nghiệp. Vì “năm con có một chồng”, vì “miếng cơm manh áo” mà bà Tú buộc phải chen chúc có nhau trên các chuyến đò đưa khách sang sông. Chật hẹp, bấp bênh, mỏng manh, chơi vơi tới quá chừng! Và nhường như sông nước càng bát ngát bao nhiêu thì chiếc độ chơi vơi, mỏng manh, cập kênh đó lại càng tăng lên bấy nhiêu. Từ đó càng làm cho nổi bật tấm lòng thương vợ của Tú Xương và qua đó ông tỏ ra thấu hiểu hết các vất vả của bà Tú:
Một duyên, hai nợ âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám quản công.
Câu thơ như nói lên ý nghĩ của bà Tú. Cuộc đời như thế là duyên, mà cũng là nợ, duyên một thì nợ hai, thôi đành chịu theo số phận, không giám nại hà, không nhắc công gì nữa. Nhưng câu thơ còn làm cho nhứ đến câu ca dao:
Một duyên, hai nợ, ba tình,
Chiêm bao lẩn qua đời bên mình năm canh.
Ngoài loại duyên, cái nợ còn có loại tình; cái tình nghĩa vợ chồng của bà Tú dành cho chồng mình. Thành ra nhắc “nợ” mà thực ra là đề cập “tình”, mà đã là tình thì ai lại kể công. Số từ nâng cao tiến: “một”, “hai”, “năm”, “mười” càng dồn nén sự chịu chứa của bà Tú, càng khiến cho trào dâng lên nỗi niềm xót thương, thông cảm trước sự hi sinh vất vả, tảo tần của bà Tú.
Bài thơ kết bằng 1 cấu chửi - một câu chửi yêu:
Cha mẹ nghề đời ăn ở bạc
Có chồng dửng dưng cũng như không.
Nhìn cuộc đời bà Tú như vậy với chửi cũng là lẽ tất yếu. Nhưng ở đây ai chửi? chửi ai? Và chửi mẫu gì? Thì cũng chỉ là ông Tú thương xót cho bà Tú mà chửi thay cho bà Tú. Ông Tú đã tự chửi mát mình về chiếc thói “ăn ở bạc”, cái tội “làm chồng mà dửng dưng cùng như không”, khiến cho chồng mà để vợ cần trăm cơ, nghìn cực như thế. Hai câu kết khép lại bài thơ vừa như là một lời chửi, vừa như là 1 lời than. Nhà thơ tự phán xét chính mình, tự trách mình và tha cho cảnh ngộ của vợ. Câu thơ cũng chỉ ra duyên do dẫn tới nỗi khổ của bà Tú là do “thói đời” bạc bẽo. “Thói đời” bội bạc đã biến ông Tú trở thành kẻ vô tích sự, chính bởi thế ông phát triển thành gánh nặng cho vợ. Lời chửi vừa diễn đạt nỗi niềm hàn ôn đắng cay ch cảnh ngộ của ông Tú, vừa mô tả nỗi xót thương, bùi ngùi của ông Tú đối với vợ.
Bài thơ đã dựng lên hai bức chân dung: ông Tú và bà Tú. Bà Tú hiện lên phía trước, ông Tú khuất lấp phía sau. Vượt lên trên toàn bộ là tấm lobngf yêu thương, quí trọng và tri ân của ông Tú đối có người vợ tần tảo. Nhà thơ Xuân Diệu đã từng bình phẩm về bài thơ Thương vợ rằng: “Thơ hay, hay ở ý tình; hay ở chữ, tiếng, hay ở sự việc; hay ở nhạc điệu: lặn lộ, eo sèo, thân cò, mặt nước, quãng vắng, đò đông, mỗi chữ đều tình cảm”. Qua đó, tấm lòng yêu thương, trân trọng cũng như các trăn trở, day dắt đã tạo cần nhân phương pháp cao đẹp của Tú Xương, một con người dám sòng phẳng sở hữu bản thân, tự nhận ra thiếu sót của mình và ko trút bỏ trách nhiệm.